Kennisdossier | Water

Water is nooit ver in de regio Boskoop. Telers en kwekers verlangen altijd schoon gietwater voor hun gewassen en willen zonder wateroverlast werken. Met hun teelt moeten ze rekening houden met de waterkwaliteit in de omgeving. Een complex thema, waar circulair ondernemen het verschil kan maken.

Drie zaken zijn bepalend voor het thema water: waterbeschikbaarheid, waterbestendigheid en waterkwaliteit. Het boomkwekerijgebied regio Boskoop is een zeer waterrijk gebied en kwetsbaar voor wateroverlast. Daarvoor is het beheer van het watersysteem cruciaal om wateroverlast te voorkomen. Dat geldt ook voor de beschikbaarheid van voldoende goed gietwater.

Onder invloed van klimaatverandering, bodemdaling en stijgende watervraag staan het watersysteem en de watervoorraad onder druk. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft al aangegeven op termijn niet in alle situaties voldoende gietwater te kunnen garanderen. Dit is voor veel kwekers aanleiding om (verder) te investeren in eigen waterberging. Zo maken ze zo efficiënt mogelijk gebruik van regenwater als gietwater en sluiten zij hun waterkringloop.

De boomkwekerijsector heeft ook invloed op de waterkwaliteit vanwege gebruik (en emissies) van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. De druk op kwekers om rekening te houden met de waterkwaliteit wordt steeds urgenter.

Regelgeving & initiatieven/onderzoek

Op het gebied van het thema Water ben je als kweker gebonden aan regels en voorschriften, ook is er nieuwe wetgeving op komst. Daarnaast werkt de sector voortdurend aan initiatieven en onderzoek voor nieuwe oplossingen en verbeteringen. Een overzicht:

In 2027 gaat de Kader Richtlijn Water (KRW) in, die voor kwekers tot diverse verplichtingen en beperkingen zal leiden. Om de KRW-doelen te halen zijn verdere emissiereducties van fosfaat, stikstof en gewasbeschermingsmiddelen nodig.
Ook de verdere versmalling van het middelenpakket – mede onder druk van de KRW - maken circulair ondernemen in het thema water steeds urgenter. Voor de aanleg van nieuwe containervelden geldt daarom verplichte recycling van het gietwater.
Als kwekers investeren in boven-normatieve waterberging (verplichte norm is 1.200 m3/ha teelt) op hun bedrijf dan draagt dat bij aan een robuuster watersysteem. Greenport Boskoop stimuleert kwekers te investeren in extra waterberging tot 2.000 a 3.000 m3/ha en spant zich in voor de beschikbaarstelling van een bijpassende subsidieregeling.
Momenteel wordt in Greenport Boskoop onderzoek gedaan naar wateropslag van schoon zoetwater in diepere grondlagen. Daarbij wordt het water vóór infiltratie eerst gezuiverd. Het water wordt opgeslagen als er voldoende beschikbaar is en opgepompt als het nodig is. Dit gebeurt met regenwater en retourwater van containervelden. (N.B. Het is nog niet zeker of dit systeem kan voldoen aan de regelgeving. Deze techniek zal alleen rendabel zijn voor grotere oppervlakten teeltareaal. Dit kunnen ook combinaties van bedrijven zijn.)
Kwekers kunnen hun sloot als bassin gebruiken voor een eigen watervoorraad door deze (deels) af te sluiten van het oppervlaktewatersysteem. Hiervoor is toestemming nodig van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Omdat er sprake is van wateronttrekking aan het oppervlaktewater, moet er gecompenseerd worden via de ‘Berging Rekening Courant’ van SBGB en Rijnland.
Er wordt onderzoek gedaan naar zuivering van drainagewater en overstorten van bassins.
In de Greenport Water Innovatiekring werken kwekers samen aan verbetering de waterkwaliteit. Een weerbare teelt zal leiden tot minder emissies en draagt dus bij aan verbetering van de waterkwaliteit. Om kwekers te ondersteunen met het vergroenen van hun teelt wil Greenport Boskoop een Greenport Water Innovatiekring oprichten.
Binnen deze innovatiekring(-en) kunnen kwekers samen met kennisinstellingen werken aan:
Een robuuster, weerbaar teeltsysteem, op basis van groene gewasbescherming, bemesting e.a. met als doel emissies te minimaliseren.
De inzet van mechanische onkruidbestrijding, zoals gangbare schoffelapparatuur (schoffelmachines) toe te passen. Daarmee kan de inzet van onkruidbestrijdingsmiddelen omlaag, wat helpt emissies te minimaliseren. Er is ook volop praktijkonderzoek naar lichte schoffelrobots, in aansluiting op de ontwikkeling in de akkerbouw op maat voor de boomkwekerijsector.
Minder emissies (dus schoner water) door weerbaar telen zijn bereikbaar door het kweken van weerbaarder gewassen door veredeling en selectie op minder ziektegevoeligheid. Een meer klimaatbestendig assortiment kweken helpt bij de vermindering van het waterverbruik en emissiereductie.

Stappenplan circulair watergebruik

Water is kostbaar voor een ondernemer in de boomsierteelt. Door bewuster om te gaan met watergebruik, bespaar je niet alleen kosten, maar zorg je ook voor gezonde gewassen en een duurzame teelt. Met zorgvuldig watergebruik kan je bovendien kan je de milieu-impact van de teelt minimaliseren. Volg dit eenvoudige stappenplan en ontdek waar je kunt verbeteren.

Maak gebruik van een waterreservoir
Een waterberging helpt bij het opvangen van regenwater en voorkomt dat je afhankelijk bent van slootwater waarvan de kwaliteit niet kan worden gegarandeerd. Dit is duurzamer en geeft meer waterzekerheid. Opslag is mogelijk voor regenwater vanaf kassen en recirculatiewater vanaf containervelden in bassins of verschillende silo’s. Met verschillende bassins/silo’s kunnen de verschillende waterstromen apart opgeslagen worden: een voor het regenwater en een voor het retourwater (met resten van meststoffen).

Bijmengen retourwater met schoon regenwater
Gebruik de mogelijkheid voor het bijmengen van retourwater met schoon regenwater als de kwaliteit van het retourwater na herhaaldelijk hergebruik van mindere kwaliteit wordt (EC-waarde). Op deze wijze ga je ook efficiënter met meststoffen om, wat mede een vorm van circulair telen is. Gebruik filters en andere technieken voor het hergebruik van drainwater, door dit te zuiveren en zo terug te voeren naar het irrigatiesysteem.

Denk om een schone sloot
Zorg voor schone sloten rond je percelen, zodat deze ontdaan zijn van bagger en rijk zijn aan waterplanten, vissen en ander waterleven. Bij slootdempingen en de aanleg van nieuwe waterpartijen kunnen deze op een meer natuurlijke wijze ingericht worden.

Bespaar op watergebruik
Meet regelmatig het vochtgehalte in bodem en substraten. Zonder metingen kan je al snel te veel of te weinig water geven. Met een bodemvochtmeter kan je precies bepalen wat het gewas nodig heeft en hoeveel water je moet gebruiken. Pas druppelbevloeiing toe in pot- en containerteelt als dat haalbaar is.

Maak gebruik van een Phytobac
Door het lozen van restvloeistof (mest en gewasbescherming) op een Phytobac kun je helpen emissies te voorkomen.

Is het watersysteem op orde?
Controleer de inrichting van je percelen op waterverliezen naar het oppervlaktewater. Pak verouderde asbesthoudende beschoeiingen aan. Vervang deze.

Dit kennisdossier is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de gemeente Alphen aan den Rijn, Leader en een EU-subsidie vanuit het POP3-programma (Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (ELFPO). Het kennisdossier draagt bij aan de ontwikkelingsstrategie van de Lokale Actie Groep Holland Rijnland.